Update: Opvallend diepe breuk oorzaak aardbeving Marokko 2023
Zeker is nu dat de aardbeving op 8 september 2023 in het Marokkaanse Hoge Atlasgebergte (± 3000 doden, 5500 gewonden) veroorzaakt werd door een opvallend diepe breuk in de aardkorst, ongeveer 25 kilometer diep, dieper dan algemeen verwacht voor de regio, aldus blijkt uit een eerste nader onderzoek van het National Earthquake Information Center (NEIC) van de US Geological Survey. De precieze oorzaak is echter nog niet aan te geven; deze aardbeving maakt dan ook duidelijk dat nog veel onbekend is over de aardbevingen en processen van bergvorming in dit gebied, stellen de onderzoekers.
Om wat te kunnen zeggen over wat zich er afspeelt en wat de toekomst brengt, zijn details afgeleid van seismische waarnemingen (golfgegevens), verkregen van stations wereldwijd, en satellietgegeven (veranderingen in grondvervorming). “Zo verkrijgen we het meest complete beeld, en kunnen we een model presenteren van de aardbevingsoorzaak. De seismische golven bereikten vanuit de diepte het oppervlak niet en er waren weinig naschokken. Dat maakt het moeilijk aan te geven welke breuken betrokken waren,” aldus seismoloog William Yeck van de US Geological Survey.
“Om het aardbevingsgevaar in een bepaalde regio beter te begrijpen zijn veel hulpmiddelen beschikbaar, maar elke aardbeving stelt ons voor specifieke beperkingen", legt Yeck uit. "Ons model is de best mogelijke schatting van het seismische zwaartepunt van de dieptebreuk en de locatie aan het oppervlak. Maar we weten nog niet goed wat de 'gemeenschappelijke' kenmerken zijn van aardbevingen in de Atlas, omdat er niet veel aardbevingen zijn", vervolgt seismoloog William Yeck. “De beving heeft geen oppervlaktebreuken veroorzaakt en is niet te te schrijven aan een bekende structuur.”
Het Atlasgebergte in Noord-Afrika strekt zich uit van het zuidwesten van Marokko tot het noorden van Tunesië. Door de botsing van de Afrikaanse en Euraziatische plaat, al zo´n 80 miljoen jaar gaande, is de bergketen ontstaan, inmiddels bestaande uit pakketten geplooide afzettingen. De continentale plaatgrens loopt tussen Spanje en Marokko. De aardbeving vond op enige afstand ten zuiden hiervan plaats, in het westelijk deel van de Atlas.
Aardbevingsactiviteit in het Atlasgebergte. Oranje cirkels: Al Haouz (2023). cPaarse cirkel: hoofdschok. Blauwe cirkels: naschokken. Witte lijnen: bekende actieve breuken. Roze driehoeken: seismische stations. Inzet: Locatie aardbeving (6.8 op de schaal van Richter) op de wereldkaart. Bron: Morocco earthquake had unusual deep slip, according to new modeling,, W. Yeck e.a. The seismic Record.
De onderzoekers geven aan dat hun onderzoek de voordelen illustreert van regionale en nationale netwerken. Als de nationale standaarden voor gegevensuitwisseling worden aangehouden, zijn seismische gegevens vanuit de hele wereld te delen.
Bron: Morocco earthquake had unusual deep slip, according to new modeling,, W. Yeck e.a. Rapid Source Characterization of the 2023 Mw 6.8 Al Haouz, Morocco, Science Daily/The seismic Record, 2023; 3 (4), 15/12/2023,
357 DOI: 10.1785/0320230040
De gebeurtenissen van deze omvang zijn niet onverwacht in het Atlasgebergte. Maar het is opmerkelijk dat de aardbeving in Al Haouz plaatsvond in een regio met goed beschreven oppervlaktebreuken die een erkend seismisch gevaar vormen en waarop risicomodellen voor Noord-Afrika zijn gebaseerd.
Aardbevingen voorspellen: Waar: Ja. Wanneer: Nee
1. Aardbevingen, zoals op 8 september 2023 in Marokko, doen zich soms ver van plaatgrenzen voor. De aardbeving in de Hoge Atlas laat zien dat platen ook intern deformeren: de in honderden tot duizenden jaren opgebouwde spanning in een breuk in de aardkorst (overschuiving), waarbij oudere gesteenten boven jongere worden geduwd, in de langzaam bewegende Afrikaanse plaat, was te groot geworden. Zie paarse stip.
2. Afghanistan, aan de rand van de Himalaya, ligt op de Euraziatische plaat, en is gevoeliger voor aardbevingen. Hier zijn vele actieve maar nauwelijks bestudeerde breuken. In de regio komen zware aardbevingen voor doordat de Indische en Arabische plaat vanuit het zuiden tegen de Euraziatische plaat aanduwen, en de spanning, net als in Marokko, op 11 oktober tot een aardbeving leidde. Zie oranje stip.
3. Beide aardbevingen spelen zich af in een onrustige zone waarbij de Afrikaanse plaat naar het noorden beweegt, als het ware draaiend rond een as, gelegen ten zuidoosten van de Azoren (zie groene stip), niet heel ver van Marokko, en in de buitenbocht sneller dan dicht rond de as. Afrika nadert landen als Afghanistan en Turkije met 5-6 mm/jaar. Bij Marokko is dat met 2-3 mm/jaar een stuk langzamer. Kortom: in het noordwesten van Afrika bouwt de spanning langzamer op dan in het oosten, in Zuid-Azië.
Bronnen: Geografie.nl, Bernd Andeweg, 13 sept. 2023. D. van Hinsbergen, X, 8 okt. 2023. Vox.com, Urmair Irfan, 11 okt. 2023. PBS Newshour, PBS.org, Jaime Toro, The Conversation, 14 okt, 2023. VUB.be, Mathieu Kervyn, 18 okt. 2023.<a href="https://nl.freepik.com/vrije-vector/tektonische-platen-en-landvormen_38415085.htm">Afbeelding van brgfx</a> op Freepik
(bewerkt)